Living lab ‘Urban Resource Center’

Wat is dit Living Lab?

Dit Living Lab wil concrete bijdragen leveren aan het stappenplan richting een groot geconsolideerd Urban Resource Center voor Leuven en omstreken. Stakeholders die een intentie tekenden om dit samen op te richten staan voor tal van uitdagingen: technische, financiële, geografische, organisatorische, legale, sociale, economische en politieke. Vandaag zijn er o.a.  lighthouse cases rond specifieke materialen: plastiek, hout, steen, textiel en IT/elektro. Een team van Stad, Leuven 2030 en WereCircle stuurt de verdere consolidering en opschaling aan.

Wat is het probleem en hoe pakken we het aan?

De lineaire economie is een klimatologische ramp. De bouwsector is verantwoordelijk voor een aanzienlijk deel van het materiaalverbruik en de CO₂-uitstoot in Europa. In Leuven wordt jaarlijks tonnen aan bouwmateriaal afgedankt, terwijl veel van deze materialen nog herbruikbaar zijn. Om deze verspilling tegen te gaan, is de Materialenbank Leuven opgericht. Deze non-profitorganisatie, onderdeel van Atelier Circuler vzw, richt zich op het recupereren en hergebruiken van bouwmaterialen. Door de nauwe samenwerking met sociale tewerkstellingsorganisaties zoals Wonen en Werken, krijgt dit initiatief ook een sociale dimensie. Het doel van het Urban Resources Center is het hele ecosysteem van Materialenbank, Ecowerf, Wonen en Werken, ViTeS, Maakbaar Leuven, MAAKbar, WereCircle, Stad, Leuven 2030, KU Leuven intenser te laten samenwerken om de circulaire transitie te versnellen. 

Concrete initiatieven en experimenten in de stad

Urban Mining

In Leuven zijn “urban miners” actief die gebouwen demonteren om waardevolle materialen te recupereren. Deze materialen worden vervolgens via de Materialenbank aangeboden voor hergebruik. Dit initiatief draagt bij aan de circulaire economie en biedt werkgelegenheid aan langdurig werklozen en nieuwkomers.

Samenwerking

De Materialenbank werkt samen met instellingen zoals KU Leuven, UZ Leuven en imec. Deze organisaties leveren niet alleen afgedankte materialen aan, maar integreren ook gerecupereerde materialen in hun bouw- en renovatieprojecten. Zo zijn er bijvoorbeeld nieuwe faciliteiten gebouwd met materialen afkomstig van stormhout en gerecycleerde pallets.

Onderzoek

De KU Leuven is begonnen aan een Europees Driving Urban Transitions project dat focust op het versterken van het circulaire constructie ecosysteem in Leuven.

Wat is er al gebeurd? Wat hebben we al bereikt?

  • Sinds de oprichting is de materialenbank van kleine vzw uitgegroeid tot volwassen organisatie met een eigen vaste locatie met verkoopsruimte en atelier. De jaarlijkse verkoop van gerecupereerde materialen is gestegen van 20 ton naar meer dan 250 ton. Een nieuwe, grotere locatie die momenteel gezocht wordt moet een verdere groei mogelijk maken
  • Er wordt gestreefd naar een verwerking van meer dan 5.000 ton tegen 2030.
  • De Materialenbank fungeert als schakel tussen aanbieders van bouwafval en afnemers, en stimuleert zo de markt voor hergebruik.
  • Het initiatief heeft geleid tot de creatie van nieuwe werkgelegenheid en bevordert via de samenwerking met Wonen&Werken sociale inclusie.
  • De circulaire hub C3000 voerde samen met Ecowerf, ViTeS en Recyclear (KU Leuven) een sorteerproef uit om gebruikte materialen als plastics, gips, keramische materialen en hout op een meer circulaire wijze opnieuw in te zetten. De mogelijkheden tot opschaling worden opgevolgd.
  • De TextielHub is een samenwerking gestart met werkgevers als UZ Leuven om meer textiel te herstellen.

Onderzoek- en onderwijsinitiatieven

Lopende onderzoeksprojecten

  • Closing the gaps between stakeholders

 Het DUT CirCoCreation-project ontwikkelt samen met stakeholders tools en strategieën die het hergebruik van materialen, de betrokkenheid van actoren en circulaire bouwpraktijken versterken, met als doel de Materialenbank op te schalen en haar impact te evalueren.

Onderzoekers: Hanne Vrebos, Luc Alaerts, Karel Van Acker, Karin Hannes (Transform KU Leuven en Duurzaam Materialenbeheer , KU Leuven)

  • Ontwikkeling van niet-destructieve testmethoden (NDT) voor de beoordeling van hergebruikte bouwmaterialen.

Eén van de uitdagingen van de Materialenbank  is het beoordelen van de kwaliteit en staat van materialen  zodat een veilig hergebruik gegarandeerd is. In het  het NDT-ReMat project wordt onderzocht hoe gerecupereerde bouwmaterialen (zoals houten balken, bakstenen en betonpanelen) kunnen worden gekarakteriseerd aan de hand van niet-destructieve meettechnieken, om hun conditie beter te kunnen kwantificeren en hergebruik te optimaliseren.

Onderzoekers: Els Verstrynghe en Eline Vandecruys (Burgerlijke Bouwkunde KU Leuven) samen met Robby Caspeele (UGent) en Jeroen Vrijders (Buildwise)

  • RONDO: Hergebruik hout in de bouw

RONDO is een VLAIO onderzoeksproject dat circulair bouwen in Vlaanderen wil stimuleren door het hergebruik van hout in de bouwsector te professionaliseren. De focus ligt op het aanpakken van systeembeperkingen zoals beschikbaarheid, attestering, offertes en samenwerking binnen de waardeketen.

Onderwijs- en studentenprojecten

  • Ontwikkeling mobiele app voor de Materialenbank
    Studenten Toegepaste Informatica van UCLL ontwikkelden een gebruiksvriendelijke app die professionals en burgers helpt om zicht te krijgen op beschikbare herbruikbare materialen en hun toepassingen. De tool moet drempels verlagen voor circulair ontwerp en renovatie.
  • Studentenchallenge rond Evidence-based storytelling voor het vormgeven van circulaire steden
    Het Honours Programme Transdisciplinary Insights (TDI) is een extra-curculaire, eenjarige cursus van de KU Leuven voor bachelor- en masterstudenten en promovendi uit verschillende studierichtingen. Eén van de challenge in ‘25-‘26 is het verzinnen van een nieuw narratief voor een circulair Leuven.

Andere

  • Monitoring van circulaire transitieprocessen? (KU Leuven ism VITO)

Welke informatie hebben lokale overheden nodig om hun rol in de transitie naar een circulaire economie te versterken en hoe je vooruitgang daarin kan meten? Een circulaire economie monitor wil die indicatoren koppelen aan lokale beleidsdoelstellingen en de transitie zowel zichtbaar maakt als richting geeft aan concreet beleid en acties.

  • POP-Machina-project 

HIVA – KU Leuven experimenteert in dit project met burgerparticipatie in circulaire maakplekken. HIVA onderzocht hoe lokale actoren ondersteund kunnen worden om deel uit te maken van circulaire ecosystemen en welke structurele drempels hierbij opduiken.

  • De Universiteit van Luik doet een onderzoeksproject rond het drogen van recuperatiehout, waarbij o.a. de invloed van droogtechnieken op de structurele kwaliteit van het hout onderzocht wordt. Dit is essentieel om hergebruik op schaal te professionaliseren.

Interessante publicatie

  • Wood(s): Imagining How a Materials Bank can Catalyse Circular Timber Flows in Leuven, Belgium

Het artikel schetst een alternatieve geschiedenis van hout in Leuven (ahv bossen, het kanaal en oude sloopwerken). Door te analyseren hoe (circulaire) houtstromen sterk verweven waren met stedelijke en landschapsontwikkelingsprojecten in het pre-industriële Leuven, wordt er gespeculeerd hoe de materialenbank verbroken ruimtelijke verbindingen zou kunnen revitaliseren en zo leiden tot meer circulaire houtstromen in Leuven. En dus een katalysator zou kunnen zijn voor de ontwikkeling van een circulair stedelijk landschap en circulaire infrastructuur.

Onderzoekers: Julie Marin & Bruno De Meulder ( Urban Design, Urbanism, Landscape and Planning, Leuven (Arenberg)

Sluit je aan

We nodigen onderzoekers, studenten en onderwijsinstellingen uit om deel te nemen aan de verdere ontwikkeling van de Materialenbank en de circulaire economie in Leuven.

Mogelijke onderzoeksthema’s zijn:​

  • Optimalisatie van logistieke processen voor materiaalrecuperatie.
  • Ontwikkeling van digitale tools voor materiaaltracking en -beheer en, al dan niet daaraan gekoppeld, ontwikkeling van een informatiebehoeftemodel van diverse actoren
  • Sociaal-economische en ecologische impact van circulaire initiatieven
  • Ontwikkeling van een beoordelingskader voor de sociale duurzaamheid van circulaire bouw
  • Risicoberekening van het werken met gerecupereerde bouwmaterialen (aansprakelijkheid etc.)

  • Ontwikkeling van een GIS- voorspellingsmodel voor de beschikbaarheid van hout/bouwafval uit stedelijke sloopprojecten

Mogelijke onderwijsprojecten:

  • Productontwikkeling meubels en dergelijke: inclusief de doordachte keuze van het materiaal, haalbaarheidstudie en de ontwikkeling van het productieproces
  • Ontwikkeling communicatie en marketingstrategie

Ideale startmomenten voor samenwerking: nu
Contact: lieve.vanespen@leuven.be

Meer info: https://ateliercirculer.be/materialenbank/ en 10 partners zetten handtekening onder gedeelde ambitie: Leuven als Urban Resource Center | Leuven 2030

Verhalen uit dit Living Lab​

In de media

The Guardian

Recente persberichten Stad Leuven
6/3/25 
24/8/24 

Recent nieuws Leuven 2030
20/11/24 10 partners zetten handtekening onder gedeelde ambitie: Leuven als Urban Resource Center | Leuven 2030
3/9/24 ‘Door nu te investeren, nemen we een voorsprong’ Expert Bruno Delepierre helpt Leuven zelfvoorzienend te maken | Leuven 2030