Living lab ‘Urban Resource Center’

Wat is dit Living Lab?

Dit Living Lab wil concrete bijdragen leveren aan het stappenplan richting een groot geconsolideerd Urban Resource Center voor Leuven en omstreken. Stakeholders die een intentie tekenden om dit samen op te richten staan voor tal van uitdagingen: technische, financiële, geografische, organisatorische, legale, sociale, economische en politieke. Na een traject met een Net Zero Cities consultant zijn reeds nuttige stappen gezet, met lighthouse cases rond specifieke materialen: plastiek, hout, steen, textiel en IT. Een team van Stad, Leuven 2030 en WereCircle stuurt de verdere consolidering en opschaling aan.

Wat is het probleem en hoe pakken we het aan?

De lineaire economie is een klimatologische ramp. De bouwsector is verantwoordelijk voor een aanzienlijk deel van het materiaalverbruik en de CO₂-uitstoot in Europa. In Leuven wordt jaarlijks tonnen aan bouwmateriaal afgedankt, terwijl veel van deze materialen nog herbruikbaar zijn. Om deze verspilling tegen te gaan, is de Materialenbank Leuven opgericht. Deze non-profitorganisatie, onderdeel van Atelier Circuler vzw, richt zich op het recupereren en hergebruiken van bouwmaterialen zoals hout en bakstenen. Door samenwerking met sociale tewerkstellingsorganisaties zoals Wonen en Werken, krijgt dit initiatief ook een sociale dimensie. Het doel van het Urban Resources Center is het hele ecosysteem van Materialenbank, Ecowerf, Wonen en Werken, ViTeS, Maakbaar Leuven, MAAKbar, WereCircle, Stad, Leuven 2030, KU Leuven en anderen op manieren te doen samenwerken die de circulariteit verhogen.

Concrete initiatieven en experimenten in de stad

Urban Mining

In Leuven zijn "urban miners" actief die gebouwen demonteren om waardevolle materialen te recupereren. Deze materialen worden vervolgens via de Materialenbank aangeboden voor hergebruik. Dit initiatief draagt bij aan de circulaire economie en biedt werkgelegenheid aan langdurig werklozen en nieuwkomers.

Samenwerking

De Materialenbank werkt samen met instellingen zoals KU Leuven, UZ Leuven en imec. Deze organisaties leveren niet alleen afgedankte materialen aan, maar integreren ook gerecupereerde materialen in hun bouw- en renovatieprojecten. Zo zijn er bijvoorbeeld nieuwe faciliteiten gebouwd met materialen afkomstig van stormhout en gerecycleerde pallets.

Onderzoek

De KU Leuven is begonnen aan een Europees Driving Urban Transitions project dat focust op het versterken van het circulaire constructie ecosysteem in Leuven.

Wat is er al gebeurd? Wat hebben we al bereikt?

Sinds de oprichting is de jaarlijkse verkoop van gerecupereerde materialen gestegen van 20 ton naar meer dan 250 ton.
Er wordt gestreefd naar een verwerking van meer dan 5.000 ton tegen 2030.
De Materialenbank fungeert als schakel tussen aanbieders van bouwafval en afnemers, en stimuleert zo de markt voor hergebruik.
Het initiatief heeft geleid tot de creatie van nieuwe werkgelegenheid en bevordert via de samenwerking met Wonen&Werken sociale inclusie.
De circulaire hub C3000 voerde samen met Ecowerf, ViTeS en Recyclear (KU Leuven) een sorteerproef uit om gebruikte materialen als plastics, gips, keramische materialen en hout op een meer circulaire wijze opnieuw in te zetten. De mogelijkheden tot opschaling worden opgevolgd.
De TextielHub is een samenwerking gestart met werkgevers als UZ Leuven om meer textiel te herstellen.

Onderzoek- en onderwijsinitiatieven

Hanne Vrebos / Luc Alaerts / Karel Van Acker (Duurzaam Materialenbeheer , KU Leuven)/Karin Hannes (Transform KU Leuven) Het DUT CirCoCreation-project ontwikkelt samen met stakeholders tools en strategieën die het hergebruik van materialen, de betrokkenheid van actoren en circulaire bouwpraktijken versterken, met als doel de Materialenbank op te schalen en haar impact te evalueren.
Els Verstrynge en Eline Vandecruys (Burgerlijke Bouwkunde KU Leuven) onderzoeken in het NDT-ReMat project, samen met Robby Caspeele (UGent) en Jeroen Vrijders (Buildwise), hoe recuperatie bouwmaterialen (zoals houten balken, bakstenen en betonpanelen) kunnen worden gekarakteriseerd aan de hand van niet-destructieve meettechnieken, om hun conditie beter te kunnen kwantificeren en hergebruik te optimaliseren.

Julie Marin (Landschapsarchitectuur, KU Leuven) verkent hoe circulaire houtstromen vorm krijgen in reële stedelijke praktijken. Er wordt gezocht naar manieren om zulke experimentele trajecten zichtbaar en leerbaar te maken, onder meer via cartografie en narratieve monitoring.
Monitoring van circulaire transitieprocessen (KU Leuven)
A.d.h.v. het Materialenbank-project werd onderzocht hoe steden hun circulaire vooruitgang kunnen opvolgen, ondanks het onvoorspelbare en zoekende karakter van experimenten. De studie pleit voor flexibele en kwalitatieve monitoringstrategieën.
HIVA – KU Leuven experimenteert in het POP-Machina-project met burgerparticipatie in circulaire maakplekken. HIVA onderzocht hoe lokale actoren ondersteund kunnen worden om deel uit te maken van circulaire ecosystemen en welke structurele drempels hierbij opduiken.
Studenten Toegepaste Informatica van UCLL ontwikkelde een gebruiksvriendelijke app die professionals en burgers helpt om zicht te krijgen op beschikbare herbruikbare materialen en hun toepassingen. De tool moet drempels verlagen voor circulair ontwerp en renovatie.
Universiteit van Luik doet een onderzoeksproject rond het drogen van recuperatiehout, waarbij o.a. de invloed van droogtechnieken op de structurele kwaliteit van het hout onderzocht wordt. Dit is essentieel om hergebruik op schaal te professionaliseren.

Sluit je aan

We nodigen onderzoekers, studenten en onderwijsinstellingen uit om deel te nemen aan de verdere ontwikkeling van de Materialenbank en de circulaire economie in Leuven.

Mogelijke onderzoeksthema’s zijn:

Optimalisatie van logistieke processen voor materiaalrecuperatie.
Ontwikkeling van digitale tools voor materiaaltracking en -beheer
Sociaal-economische en ecologische impact van circulaire initiatieven
Risicoberekening van het werken met gerecupereerde bouwmaterialen (aansprakelijkheid etc.)

Ideale startmomenten voor samenwerking: nu
Contact: lieve.vanespen@leuven.be

Meer info: https://ateliercirculer.be/materialenbank/ en 10 partners zetten handtekening onder gedeelde ambitie: Leuven als Urban Resource Center | Leuven 2030